14 lip Ortoreksja – kiedy zdrowe żywienie zaczyna niszczyć.
Dziś chce napisać parę słów o bardzo podstępnym zaburzeniu psychicznym jakim jest ortoreksja. Dla wielu z Was ten termin może być zupełnie obcy – w nauce pojawił się stosunkowo niedawno bo pod koniec lat 90 XX wieku. Termin ortoreksja psychiczna został zaproponowany przez amerykańskiego lekarza Stevena Bratmana, który na podstawie własnych doświadczeń napisał książkę „ W szponach zdrowej żywności”. Sam bowiem zmagał się z tym zaburzeniem i opisał swoje doświadczenia.
Co to jest ortoreksja ?
Samo zaburzenie jest bardzo podstępne bowiem uderza w wartości dla wielu z nas cenne. Przecież gdy ktoś z nas czy naszych bliskich zmienia swoje nawyki żywieniowe na lepsze – jest to dla nas powód do ogromnej radości. I oczywiście dla znakomitej większości „nawróconych” na zdrowe żywienie, ta przygoda z lepszym stylem żywienia kończy się znakomicie czyli poprawą wydolności, redukcją masy ciała itd. Jednak musimy pamiętać, że dla części osób przygoda ze zdrowym żywieniem może skończyć się rozwojem zaburzenia psychicznego jakim jest ortoreksja.
Osoba z ortoreksją w sposób nadmierny, obsesyjny będzie się skupiać na jedzeniu zdrowego jedzenia. A obsesja związana jedzeniem, lęki przed zjedzeniem czegoś niezdrowego niszczy życie tej osoby i jej bliskich.
Pamiętajcie, że gdy zauważycie u siebie czy swoich bliskich takie niepokojące symptomy – szukajcie pomocy u specjalisty – lekarza psychiatry i psychologa. Bez wsparcia tych osób, wyjście z tej niszczącej obsesji jest bardzo trudne.
Co to jest ortoreksja?
Trwa ustalanie w gronie specjalistów czym jest ortoreksja psychiczna, czy jest to odrębne zaburzenie psychiczne czy też spektrum zaburzeń odżywiania czy zaburzenia obsesyjno kompulsyjnego .
Co ciekawe ortoreksja dzieli wiele cech wspólnych z jadłowstrętem psychicznym (anoreksją).
I tak osoby cierpiące na anoreksję i osoby z ortoreksją podporządkowują swoje życie tematyce jedzenia. Ale postrzegają żywienie w wypaczony sposób, w obydwu przypadkach stosując restrykcje ( kaloryczne w anoreksji, wyboru zdrowych produktów w ortoreksji), obydwu zaburzeniom towarzyszy obezwładniający lęk przed
jedzeniem niewłaściwych produktów ( wysokokalorycznych vs z niezdrowych) i unikanie ich, oraz silna potrzeba kontrolowania własnych wyborów żywieniowych.
Ortoreksja dotyka częściej osoby cechujące się wysokim poziomem perfekcjonizmu, egosyntonicze (patrz słowniczek). Cechy te występują w jadłowstręcie psychicznym. Zdaniem specjalistów te dwa zaburzenia (ortoreksja i jadłowstręt) jednak dzieli sporo różnic. Przede wszystkim osoba z ortoreksją nie ma kluczowych cech jadłowstrętu psychicznego jakim jest obsesyjne zainteresowanie utratą masy ciała, lęki przed przyrostem masy ciała oraz zaburzony obraz własnego ciała. Osobom z ortoreksją bliżej do osób z spektrum zaburzeń obsesyjno kompulsyjnych. W obu zaburzeniach występują uporczywe myśli ( w ortoreksji skierowane na wybór i sposób przygotowania pożywienia) oraz zachowania które zaburzają funkcjonowanie tych osób w społeczeństwie poprzez obsesyjną potrzebę wykonywania powtarzających się czynności (np. rytualne przygotowywanie posiłków, ważenie produktów),
Kto jest podatny na rozwój ortoreksji ?
Wyniki badań badaczy polskich nie pozostawiają złudzeń – w Polsce mamy problem z tym zaburzeniem. Zgodnie w wynikami badań świetnego zespołu badaczy kierowanych przez dr hab. A Brytek Materę – około 3% osób dorosłych Polaków przejawia zachowania ortorektyczne. Ryzyko wystąpienia tych zachowań rośnie u osób z wyższym poziomem cech zaburzenia obsesyjno-kompulsyjnego oraz u tzw. perfekcjonistów dążących do utrzymania lub utraty masy ciała. Często osoby z ortoreksją charakteryzują się wysokim poziomem jedzenia restrykcyjnego, dążenia do szczupłości.
Co ciekawe stosowanie diety wegetariańskiej jest związane z występowaniem zachowań ortorektycznych – okazało się że osoby stosujące dietę wegetariańską i wegańską przejawiają więcej zachowań ortorektycznych aniżeli osoby spożywające produkty pochodzenia zwierzęcego
Słowniczek:
Ortoreksja psychiczna- nadmierne zaabsorbowanie spożywaniem wyłącznie zdrowego jedzenia
Aspekty egosyntoniczne -termin ten określa stosunek danej osoby do pewnych cech jej samej. Osoby egosytoniczne ni widzą potrzeby zmiany czy korekty danej cechy u siebie ( z punktu widzenia danej osoby, ta cecha nie wymaga zmiany), np. osoby z jadłowstrętem są przekonane o potrzebie odchudzania się .
Steven Bratman: Health Food Junkie – Orthorexia Nervosa, the New Eating Disorder (ang.). [dostęp 2013-05-27].
Eating and Weight Disorders – Studies on Anorexia, Bulimia and Obesity (2019) 24:441–452
https://doi.org/10.1007/s40519-018-0563-5
Nutrients 2020, 12, 646; doi:10.3390/nu12030646
Nutrients 2020, 12, 2133; doi:10.3390/nu12072133