03 mar Jak żywić pacjenta z COVID w domu? Kluczowe zalecenia
Trwające już rok obserwacje pokazują, że można „wylosować” od losu krańcowo różny przebieg COVID. Wiele czynników ( w tym tło genetyczne) , choroby współistniejące determinują przebieg choroby. Niepokoi fakt, że u niektórych pacjentów choroba przebiega z nasilonymi objawami gasto-jelitowymi. Objawy takie jak zaburzenia węchu i smaku występują praktycznie ponad 90 % chorych; 79 % osób traci apetyt, ponad 36 % biegunkę, ponad 15% wymioty. Brak łaknienia występuje u 26,8% chorych. Te objawy prowadzą do rozwoju niedożywienia kaloryczno – białkowego, bardzo groźnego bo zmniejszanego szanse na szybką i udaną rekonwalescencję.
Niedożywienie – problem który należy jak najszybciej rozwiązać u chorego.
Oczywiście problem zagrożenia niedożywieniem u chorych z COVID został szybko dostrzeżony. I na szczęście niemal od początku wprowadzono ścisłe reguły dotyczące żywienia w szpitalach. Muszę z dumą powiedzieć, że wraz z grupą specjalistów już wczesną wiosną dokonaliśmy przeglądu publikacji ( w większości pochodzących z Chin) i napisaliśmy pracę dotyczącą żywienia w szpitalach https://www.mdpi.com/1010-660X/56/6/289.
Co ustalono już w Wuchan na początkowym etapie pandemii?
Ustalono, że w przypadku chorych w stanie ciężkim, należy wdrożyć żywienie w ciągu pierwszych 24-48 h od momentu przyjęcia do szpitala. Kiedy wdroży się je w ciągu 24 godzin od przyjęcia na oddział – śmiertelność pacjentów ulegała znacznej redukcji.
Ale co z pacjentami, u których przebieg choroby jest mniej ciężki i nadal przebywają w domu?
Trzeba wyraźnie powiedzieć, że taki pacjent MUSI być pod stałą opieką lekarską. Kiedy nie jest w stanie jeść czy pić- istnieje duże ryzyko rozwoju odwodnienia, zaburzeń elektrolitowych i szybkiego pojawienia się niedoborów kaloryczno białkowych.
Z tym pierwszym czyli dostępnością lekarza dla pacjentów nie jest różowo ( 40% chorych trafia do szpitala w stanie niedożywienia).
Badania pokazują, że gdy pacjenci nie mają dobrej opieki żywieniowej w domu, pogarsza się rokowanie dotyczące przebiegu choroby i rekonwalescencji. Niedożywienie nie tylko „osłabia” siły witalna pacjenta – pogarsza pracę układu immunologicznego co może być krytycznie ważne dla przebiegu choroby.
Jak żywić pacjenta z COVID w domu?
1.Potrzebne jest szybkie wprowadzenie dobrze zbilansowanej diety. Pacjentom zaleca się dietę wysokokaloryczną i wysokobiałkową Spożycie kalorii powinno wynosić ≥1500-2000 kalorii, a białka 75-100 g/dobę.
Proponowana zawartość białka w diecie osoby chorej to:
a) 1 g białka na kg masy ciała / dzień dla osób starszych,
b) więcej niż 1 g białka na kg masy ciała / dzień u pacjentów zagrożonych utratą masy ciała
c) więcej niż 1 g białka na kg masy ciała / dzień u pacjentów z chorobami współistniejącymi.
Brak apetytu powinien być wskazaniem do wdrożenia wysokobiałkowych nutridrinków do diety pacjenta . Nutridrinki powinny być podawane przez okres monad miesiąca i powinny dostarczać ≥400 kcal/dobę i ≥30 g/dobę białka. Celujemy w nutridrinki wysokobiałkowe np. Resource Protein zawierający prawie 19 g białka w opakowaniu, Supportan DRINK (zawiera 20 g, w 300 kcal) Fresubin Thickened Stage 1 ( zawiera 20 g białka w 300 kcal) .
Częstym problemem u pacjenta jest słodki smak nutridrinków, który „nudzi” się pacjentom . Można sobie z tym poradzić przygotowując budyń na bazie nutridrinka lub lody na ich bazie – schładzając preparat w zamrażalniku.
Można też zastosować białko serwatkowe – dodając je do gotowych potraw, zup, sosów. Takie białko nie wpływa na zmianę smaku potrawy. Na rynku mamy preparaty na bazie białka serwatkowego np. Fresubin Protein Powder czy Protifar (Nutricia).
U pacjentów niewydolnych oddechowo celowe jest zwiększenie zawartości tłuszczu w diecie. Utleniany w komórkach tłuszcz uwalnia mniej dwutlenku węgla i wydaje się być idealnym rozwiązaniem dla pacjenta z przewlekłą niewydolnością oddechową.
Jak wzmocnić układ immunologiczny w COVID?
U chorych zwiększmy zawartość składników wspierających funkcje układu immunologicznego – cynku i selenu oraz witamin – A, E, D, C B6 i B12, czy kwasów tłuszczowe omega 3 (EPA i DHA). Pisałam o tym tu: https://dietetica.com.pl/blog/probiotyki-i-prebiotyki-ktore-mozna-wykorzystac-do-zapobiegania-covid-19-oraz-te-ktore-daja-obiecujace-wyniki-w-terapii-covid-19.html
Gdzie znajdziemy witaminy i mikroelementy wpierające funkcje immunologiczne?
Witamina D : tłuste ryby, wątroba, , grzyby, jaja,
Witamina A: warzywa (prowitamina A w natce pietruszki, jarmużu, marchwi, szpinaku, brokułach), owoce (morele, brzoskwinie). Mleko i masło ( beta karoten). Retinol – wątróbka (1 porcja pokrywa 700 % zapotrzebowania), oleje rybie ( 1 łyżeczka oleju z dorsza pokrywa 150% dziennego zapotrzebowania), niektóre gatunki ryb- makrela, tuńczyk, płoć ( porcja około 20% dziennego zapotrzebowania); niektóre gatunki serów – Cheddar, Feta ( kawałek około 10% zapotrzebowania).
Witamina C: czarna porzeczka, truskawki, papryka, warzywa kapustne, natka pietruszki, cytrusowe.
Witamina E: olej z zarodków pszenicy, słonecznikowy, nasiona, kiełki pszenicy, orzechy.
Cynk : mięso, podroby, tłuste sery podpuszczkowe, niektóre ziarna (kasza gryczana), pełnoziarniste pieczywo.
Selen: ryby, skorupiaki, mięso, jaja, niektóre orzechy, zwłaszcza orzechy brazylijskie.
Kwasy tłuszczowe omega 3: pisałam o nich tu: https://dietetica.com.pl/blog/otyly-pacjent-i-covid-czy-sa-szanse-na-lepsza-odpornosc.html
Dobrym źródłem tych tłuszczy są algi np. Chlorella vulgaris (CV) i Fucus sp tłuste ryby, olej lniany, niektóre nasiona (siemię lniane czy chia).
Glutamina i arginina modulują funkcje układu odpornościowego. Glutamina jest niezbędna do proliferacji limfocytów i aktywacji układu odpornościowego. Niedobory glutaminy prowadzą do osłabienia funkcji immunologicznych i zwiększenie podatności na choroby zakaźne.
Arginina prawidłowa podaż arginy jest niezbędna dla walki z infekcjami, zapaleniem, chorobami i regulacją pracy układu odpornościowego. Zalecana dawka podczas infekcji 25–35 g/dobę.
Polifenole mają dobrze udokumentowane działania antyoksydacyjne i przeciwzapalne, poprawiające różnorodność mikrobioty jelitowej. Wykazano pozytywną rolę polifenoli w zapobieganiu infekcjom wirusa grypy.
Najciekawszym polifenolem dla pacjenta może być reswertrol zawarty winogronach (Vitis vinifera), rdestowcu ostrokonczym (Polygonum cuspidatum) i żurawinie (Vaccinium macrocarpon) 4.
Probiotyki i prebiotyki pisałam o tym tu:
Dla pacjentów chorych z COVID 19 z przebiegiem biegunkowym proponuje się ( choć trzeba pamiętać że nie są to oficjalne zalecenia) Lactobacillus rhamnosus (LGG)i Bifidumbacterium lactis HN019, Bifidobacterium animalis subsp. Lactis-BB12; Streptococcus salivarius K12,
Dawka proponowana to (>7 log CFU) zwyczajowo przez parę tygodni.
Błonnik: fruktany, oligosacharydy, arabinooligosacharydy, izomaltooligosacharydy, ksylooligosacharydy, skrobia odporna, laktosacharoza, kwas laktobionowy, galaktomannan, psyllium ( błonnik z babki jajowatej)38.
Literatura
Singhal, T. A Review of Coronavirus Disease-2019 (COVID-19). Indian J Pediatr 87, 281–286 (2020).
Mehta, S. Nutritional status and COVID-19: an opportunity for lasting change? Clin Med (Lond) 20, 270–273 (2020).
Stachowska, E., Folwarski, M., Jamioł-Milc, D., Maciejewska, D. & Skonieczna-Żydecka, K. Nutritional Support in Coronavirus 2019 Disease. Medicina (Kaunas) 56, (2020).
Xiao, F. et al. Evidence for Gastrointestinal Infection of SARS-CoV-2. Gastroenterology 158, 1831-1833.e3 (2020).
Cheung, K. S. et al. Gastrointestinal Manifestations of SARS-CoV-2 Infection and Virus Load in Fecal Samples From a Hong Kong Cohort: Systematic Review and Meta-analysis. Gastroenterology 159, 81–95 (2020).
Innes, J. K. & Calder, P. C. Marine Omega-3 (N-3) Fatty Acids for Cardiovascular Health: An Update for 2020. International Journal of Molecular Sciences 21, 1362 (2020).
Chilton, F. H. et al. Precision Nutrition and Omega-3 Polyunsaturated Fatty Acids: A Case for Personalized Supplementation Approaches for the Prevention and Management of Human Diseases. Nutrients 9, (2017).
Kim, H. Glutamine as an Immunonutrient. Yonsei Med J 52, 892–897 (2011).
Efron, D. & Barbul, A. Role of arginine in immunonutrition. J Gastroenterol 35 Suppl 12, 20–23 (2000).