29 lis Interesuje cię dieta o bardzo niskiej zawartości węglowodanów ? Sprawdź jak wpłynie na twój mikrobiom.
Dieta o bardzo niskiej zawartości węglowodanów (VLCKD) jest wykorzystywana ( od 1920 r) do leczenia padaczki opornej na leki przeciwdrgawkowe. Obecnie zyskuje popularność w terapii otyłości oraz chorób neurodegeneracyjnych. Z drugiej strony mamy coraz więcej dowodów, że mikrobiota (która może odgrywać fundamentalną rolę w wielu aspektach zdrowia ludzkiego) jest tworem bardzo dynamicznym i zmienia się pod wpływem żywienia. VLCKD to dieta wykluczająca wiele składników pokarmowych wobec tego zasadnym jest pytanie – jak wpłynie na mikrobiom. Pozytywnie czy też nie ?
Dieta VLCKD oparta jest na bardzo niskim spożyciu węglowodanów (około 5% do 10% całkowitej wartości kalorycznej diety) co oznacza poniżej 50 g węglowodanów dziennie. W te sytuacji organizm zaczyna dynamicznie produkować w wątrobie ciała ketonowe. To czyni VLCKD podobną do okresu poszczenia.
VLCKD była dietę niemalże od początku stosowaną w klinice – wykorzystywana pierwotnie do leczenia pacjentów z lekooporną padaczką, chorobami metabolicznymi i otyłością. Obecnie jest wprowadzana do terapii osób z wybranymi chorobami neurodegeneracyjnymi ( choroba Alzheimera , zespół niedoboru transportera glukozy 1 i autoimmunologicznego stwardnienia rozsianego (AIMS)).
Dlaczego VLCKD może być skuteczna w terapii tych chorób? Okazało się, że bakterie jelitowe mają zdolność do wytwarzania neurotransmiterów biorąc udział w tzw. endokrynologii mikrobiologicznej. Krótko mówiąc bakterie wytwarzają związki neuroaktywne, które mogą oddziaływać na mózg Jako przykład posłużyć może kwas γ-aminomasły (GABA)który jest wytwarzany w naszych jelitach przez szczepy Lactobacilli i Bifidobacteria, w szczególności przez Lactobacillus brevis, Bifidobacterium dentium, Bifidobacterium adolescentis i Bifidobacterium infantis. Lactobacillus rhamnosus bierze udział w redukcji zachowań depresyjnych i lękowych. Podobnie serotonina której 95% powstaje w przewodzie pokarmowym ( przy udziale bakterii) a tylko 5% w centralnym układzie nerwowym. I choć ta produkowana w jelitach serotonina nie jest w stanie przekroczyć bariery krew-mózg to oddziałuje na błonę śluzową jelita, krążące płytki krwi, ma wpływ na perystaltykę jelit i działanie przeciwzapalne jelita.
Jak dieta VLCKD wpływa na mikrobiom?
Uważa się że bogata w różne gatunki i szczepy mikrobiota jest gwarantem zachowania dobrego zdrowia. Wiadomo, że taka różnorodność jest możliwa gdy w diecie występują różnorodne składniki pokarmu podane w diecie, w różnych kombinacjach. Generalnie jakość i ilość składników odżywczych ma wpływ na strukturę i funkcję mikrobiomu. Tymczasem VLCKD jest dietą zubożającą skład posiłków ( o węglowodany w tym także te z których korzystają bakterie jelitowe tzw. MACs). Wykazano, że zachodnia dieta o wysokiej zawartości tłuszczu i cukru ma negatywny wpływ na zdrowie jelit a dieta wysokotłuszczowa jest ściśle związana z stymulacją zapalenia. Drugiej strony są jednak także badania wskazujące, że zapalenie może być wygaszane poprzez określone tłuszcze. I tak kwasy tłuszczowe jednonienasycone (MUFA) i wielonienasycone kwasy tłuszczowe (PUFA) omega 3 mogą zmniejszać stan zapalny zarówno ten ogólnoustrojowy jak i w obrębie samych jelit. A to wyraźnie zmienia podejście do roli tłuszczów w diecie.
Czy dieta VLCKD zmienia mikrobiom bakteryjny? Tak – najczęściej zmniejsza ilość gatunków oraz zmniejsza ich różnorodność. Ale czy to musi oznaczać kłopoty?
Wydaje się że nie, szczególnie dla osób z chorobami neurologicznymi i padaczką.
Są badania które pokazują, że wprowadzenie u dzieci z padaczką (lekooporną) diety VLCKD, spowodowało podział tej grupy na dwie: na pierwszą, w której dzieci odpowiedziały na dietę zmniejszeniem lub zatrzymaniem ilości napadów oraz na grupę drugą , gdzie dieta nie miała żadnego widocznego efektu terapeutycznego. Kidy przebadano mikrobiom dzieci z obydwu grup znaleziono zwiększoną ilość Bacteroides i zmniejszoną Firmicutes i Actinobacteria u tych dzieci, które odpowiedziały zmniejszeniem napadów na wprowadzoną dietę. Z drugiej strony, u osób które nie zareagowały pozytywnie zwiększyła się ilość Clostridia, Ruminococcus i Lachnospiraceae w mikrobiocie.
Co to oznacza dla nas w praktyce: dieta dieta ketogeniczna (VLCKD) zmienia mikrobiom jelita i na podstawie badania tej zmiany możemy wnioskować czy terapia dietetyczna za pomocą VLCKD będzie u dziecka skuteczna czy nie!
Dlaczego dieta VLCKD jest trudna do wdrożenia
Dzieje się tak z powodu jej zubożenia o smak słodki. Większość produktów, na których oparta jest typowa dieta zawiera zbyt dużo cukrów prostych. Do tej grupy produktów ściśle kontrolowanych na CLCKD należą także owoce – w diecie jest dopuszczone jedzenie niewielkich ilości, mało słodkich owoców. Wobec tego czy można bezpiecznie wprowadzić do diety słodziki ? Odpowiedz brzmi zdecydowanie nie. Wszystkie słodziki takie jak acesulfam ( AceK) czy sukraloza wpływają niekorzystnie na mikrobiom jelitowy, działając bakteriostatycznie. Inne badania pokazują , że słodziki mogą zwiększać ryzyko chorób metabolicznych. A co ze stewią? Stewia jest także zaliczona do nie odżywczych naturalnych środków słodzących. Badania pokazują ze stosowanie stewii korzystnie moduluje stężenie insuliny i glukozy , lipidów (poziomu cholesterolu, trójglicerydów, lipoprotein o niskiej gęstości (LDL) i lipoprotein o wysokiej gęstości (HDL) . Nadal nie ma jednak danych jak stewia wpływa na mikrobiom jelitowy. Stąd zalecana jest umiarkowana „ekscytacja” stewią podczas diety VLCKD.
Na co zwracać uwagę decydując się na przejście na VLCKD.
Dieta musi być jak najbardziej różnorodna ( pomimo szeregu wykluczeń) i oparta o produkty roślinne zawierające dobrej jakości tłuszcze ( mononienasycone i te bogate w omega 3 i ubogie w omega 6 PUFA) białko i włókno roślinne. To ostatnie ma kluczową rolę dla funkcjonowania mikrobiomu!
O czym pamiętać kiedy chcemy zastosować dietę VLCKD
1.Musimy zadbać o prawidłowe ilości a także jakość białka – dieta VLCKD nie jest dietą o dużej zawartości mięsa. Dla prawidłowego składu mikrobiomu polecane jest stosowanie serwatki i białek roślinnych (tj. białka grochu) i zmniejszenie spożycia białka zwierzęcego;
2. Należy wdrożyć sfermentowaną żywność i napoje (jogurt, wodę i mleko kefir, kimchi, fermentowane warzywa);
3. Wprowadzić prebiotyki ( włókna roślinne np. z siemienia czy babki jajowatej) i specyficzne probiotyki (w razie potrzeby- np. San Probi Barrier);
4. Należy zadbać o odpowiednie tłuszcze . Ważne są proporcje kwasów tłuszczowych omega 3 do omega 6 (zwiększenie stężenia omega 3 przy jednoczesnym zmniejszeniu liczby omega 6);
5 Należy kontrolować ilość i jakość spożywanych nienasyconych kwasów tłuszczowych; nowoczesna dieta VLCKD nie opiera się na nasyconych tłuszczach zwierzęcych.
6. Należy kontrolować a najlepiej unikać sztucznych substancji słodzących (stewii?) I przetworzonej żywności;
7. Warto testować swój mikrobiom w razie potrzeby (analiza 16S rRNA w celu identyfikacji różnorodności biologicznej i bogactwa). Takie testy są już dostępne na rynku.
fot Unsplash Toa Heftiba@heftiba
lit Genes (Basel). 2019 Jul 15;10(7). pii: E534. doi: 0.3390/genes10070534.